Guermantes Tarafı

Bu kitabı, hakkında yazacağım yazıyla ilgili zihnime en ufak bir şey gelmeden okudum. Belki de böylesi daha iyidir, bir yazar gözlüğüyle değil, bildik bir okur gözlüksüzlüğüyle okursunuz. Alıntılamak bir yana, aynen koymak isteyeceğiniz nice cümle ve hatta paragraf görürsünüz, ama o anda kitabı elinizden bırakıp, bilgisayarın başına geçip yazmanız imkânsızdır; çünkü bu o sayfayı bırakıp gitmek, o dünyadan çıkmak demektir: Guermantes Tarafının dünyasından. İşin aslı, bu kitap başka bir şekilde yazılmıştır, yazarı, kullandığı kelimeler aynı olmasına rağmen.

Guermantes ailesinin kiraya verdiği bir evde yaşamaya başlamasıyla yazar, bir soylu olmamasına rağmen önce Guermantes Düşesi, ardından Dükü, onun ardından düşesin kuzini olan Guermantes Prensesi, onun kocası olan Prens derken, gerçek anlamıyla sosyete salonlarına girer. Tüm soylular, ona nadide bir elmas tanesiymiş gibi davranır, oysa ciltler boyunca kendisiyle ilgili tek bir övünç cümlesi okumamışsınızdır, hatta daha ziyade narin, hastalıklı bir çocuktur.

O yıllarda patlak veren Dreyfus olayı ve davası, siyasi bir olay olmaktan çıkıp toplumsal bir bölünmeye yol açmıştır. Pekçok aile, Yahudi aleyhtarlığını savunmakta, kimileriyse bunu ordu düşmanlığına vardırmaktan imtina etmekte, Dreyfus taraftarlığını seçen birkaç soylu ciddi şekilde dışlanmaktadır. Yazarın bu konudaki fikrini anlamamız mümkün değildir. Bununla birlikte davanın yeniden görüleceğine dair gelişmeler kimi soyluların fikirlerini dramatik bir biçimde değiştirmesine sebep olur.

Sosyetede yer edinmiş bir Alman diplomatı, daha o zamandan 1. Dünya Savaşı'nın tohumlarının ekilmeye başladığını dikkatli okuyucuya sezdirir. DAha da dikkatli okuyucular, burada 2. Dünya Savaşı'nın temelini oluşturacak fikirleri de sezeceklerdir.

Swann'ların Tarafı nasıl bir çocuğun narin kalbiyle, Çiçek Açmış Gençkızların Gölgesinde nasıl çiçek açan bir delikanlının hassas yüreğiyle yazılmışsa, Guermantes Tarafı da büyümüş ve kayıplar yaşamış bir genç adamın kendinden emin tekbaşınalığı ile yazılmıştır. Tek başınadır, yerini kendi edinmektedir, ve bunun için tuhaf oyunlar, kaprisler, numaralar ve kaypaklıklar yapması gerekmez. Çeşitli hayranlar edindiği gibi, çeşitli düşmanlar da edinir; ve bu kişiler de ilerleyen zamanda, birbirleriyle yer değiştirir. Guermantes Tarafında herkesin bir amacı vardır, iyi veya kötü, amacı olmayanlarınsa bilinmeyen dertleri, bilinen dertleri olanlarınsa, bu tarafta en parlak bir şekilde yaşama, adını sürdürmeye devam etme çabası vardır.

Marcel Proust, Guermantes Tarafı - Kayıp Zamanın İzinde I. cilt, 
s. 961-1548, Temmuz 2010. 

çev. Roza Hakmen, YKY/Delta Yayınları.